Noc Świętojańska

SOBÓTKA

Z Sobótką, starą, przedchrześcijańską tradycją świętowania przesilenia letniego, w rodzimej tradycji ludowej łączy się także chrześcijański wymiar - jest to dzień poświęcony św. Janowi. Podstawowym elementem tradycyjnych obrzędów świętojańskich były ogniska palone na łąkach i na polanach nad wodą. Zbierała się przy nich przede wszystkim młodzież. Najczęściej ogień rozniecały dziewczęta, one też przy udziale zaproszonego skrzypka śpiewały pieśni sobótkowe. Tematyka tych pieśni dotyczyła zazwyczaj uczucia między młodymi ludźmi. Następnie chłopcy skakali przez ogień, a dziewczęta tworzyły taneczny krąg. Choć w przebiegu sobótki dominowały wątki ludyczne pierwotnie miała ona na celu oczyszczenie otoczenia człowieka z, jak wierzono, bytujących w nim istot nadprzyrodzonych. Ogień miał bowiem w przekonaniu mieszkańców wsi moc oczyszczającą. Antydemonicznie miały działać również rośliny wykorzystywane w obrzędach świętojańskich -  bylica i łopian.

Późniejszym zwyczajem świętojańskim było puszczanie wianków. Pleciono je z mirtu, ziół i kwiatów, umieszczano w środku świeczkę i puszczano na wodę. Zatrzymanie się wianka wróżyło dziewczynie panieństwo, gdy wianek swobodnie płynął zapowiadał rychłe zamążpójście.

Dziś uroczystości sobótkowe to głównie festyny organizowane przez władze samorządowe lub instytucje kulturalne. Noc świętojańska straciła symboliczne znaczenie, dziś nie pali się ogni,  nie wróży się z wianków, nadal najkrótsza noc w roku nadal jest jednak okazją do zabaw i spotkań. 

oprac. Barbara Chlebowska