Boże Ciało 2022

BOŻE CIAŁO

Uroczystość

Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa

- BOŻE CIAŁO -

Pod baldachimem z gorącej mgły i złota

(na wysokich drążkach niosą go anieli)

Słoneczna monstrancja rzęsiście migota.

Złociście się weseli.

Płatki, kwiatki, bławatki lecą u dróżek

Dzwonią świerszcze dzwonkami dźwięcznej kapeli,

Monstrancja świetlista, promienista w górze

Złociście się weseli.

A w dole chwieją się, chwieją aż do ziemi

Kłosy zbożne, pobożne, kornie, nieśmiało,

W chrzęście nie słyszą, jak w nich cicho tajemnie

Rośnie chleb – Boże Ciało

T. Makowiecki Na dzień Bożego Ciała

Boże Ciało ustanowione zostało 11 sierpnia 1264 roku przez papieża Urbana IV, a zatwierdzone w 1314 roku przez Klemensa V, który nadał mu jednocześnie nazwę. W Polsce po raz pierwszy świętowano Boże Ciało w diecezji krakowskiej w 1320 roku, a od połowy XV wieku w całej Polsce. Pierwszy źródłowy opis procesji Bożego Ciała przedstawia uroczystość z katedry w Płocku w XIV wieku. Od XV wieku w procesjach uczestniczyło po kilka tysięcy wiernych.

Na przestrzeni wieków w procesjach brały udział wszystkie stany, bractwa, cechy, wojsko. W czerwcu 1661 roku, po zwycięstwie pod Połonką i Cudnowem, w warszawskiej procesji uczestniczyli hetmani Stanisław Rewera Potocki, Jerzy Sebastian Lubomirski, Paweł Jan Sapieha „prowadząc więźnie i znaki moskiewskie”. Procesje ukazywały postawy patriotyczne. Również w czasach PRL-u udział w procesji Bożego Ciała miał charakter religijno-narodowy.

W polskiej kulturze z Uroczystością Bożego Ciała nierozerwalnie związane jest budowanie czterech ołtarzy, które ilustrują słowa zapisane na kartach Ewangelii. W budowie ołtarzy dominuje roślinność, jak mówi stare przysłowie „każde ziele mówi; święć mnie”. Roślinność użyta do budowy ołtarzy i wicia wianków w oktawę Bożego Ciała nabiera szczególnej mocy po poświęceniu.

Oktawa Bożego Ciała to jeden z fenomenów polskiej kultury. Atrybutem tej oktawy są wianki wykonane z ziół, kwiatów. A oto i owe ziela; macierzanka, mięta, rozmaryn, wrotycz, rozchodnik, lubczyk, kopytnik, rumianek. Towarzyszyły one człowiekowi od narodzin do śmierci. Wianuszek macierzanki dekorował becik w czasie chrztu. Rozmaryn, rozchodnik, nieśmiertelnik zdobił wianki sukni ślubnej jako symbol miłości, wierności, nieśmiertelności. Lubczyk leczył bóle gardła. Macierzanką okadzano krowy podczas cielenia. Wianki z oktawy Bożego Ciała zawieszano u okna, drzwi, u wrót stodół, obór, stajen, chroniąc w ten sposób zabudowania, inwentarz od burz, piorunów, gradu. Wkładano wianki pod fundamenty nowobudowanych domów, zakopywano w rogach pół, wśród zagonów kapusty i konopi jako ochronę przed szkodnikami. Kładziono je w stodole pod pierwszy przywieziony snop zboża i pod pierwszą skibę, a palonymi wiankami okadzano dzieżę do wyrabiania chleba.

Czas Bożego Ciała i Jego oktawa to czas innego zachowywania się. Jak nakazuje polska tradycja należy wypełnić spuściznę przodków: gospodarze, gospodynie nie podejmują prac polowych, nie sadzi się kapusty bo nie wyrośnie dorodna: „W Boże Ciało z Boską chwałą słowo nam się chlebem stało, nie tnij zboża, ni kapusty, bo odnajdziesz w niej rdzeń pusty”. Kobiety nie piorą coby nie ściągnąć do wsi grzmotów, piorunów.

Wyrazem Uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa jest chleb – boży dar, z którym w polskiej kulturze zrodziła się bogata obrzędowość. Dar buduje wspólnotę, którą stanowi rodzina, naród. W ten szczególny czas, czas polskiego świętowania wsłuchajmy się w słowa mistrza
z Czarnolasu, by móc godnie go przeżyć.

Dzieci, rady mej słuchajcie,
Ojcowski rząd zachowajcie:
Święto niechaj świętem będzie,
Tak bywało przed tym wszędzie.

Święta przed tym ludzie czcili,
A przedsię wszytko zrobili;
A ziemia hojnie rodziła,
Bo pobożność Bogu miła.

Dziś bez przestanku pracujem
I dniom świętym nie folgujem:
Więc też tylko zarabiamy,
Ale przedsię nic nie mamy.

opracowała Aldona Plucińska

etnograf