Konstytucja 3 maja

KONSTYTUCJA 3 MAJA

Konstytucję 3 maja uchwalono w 1791 roku. Co było słychać w Łodzi 230 lat temu? Na początku lat 90 XVIII wieku w mieście mieszkało 191 osób, w tym 180 chrześcijan i 11 żydów. Wśród ważnych zawodów wymienić należy 1 szewca, 1 krawca, 2 garbarzy, 8 kołodziei, 1 stolarza, 1 ślusarza. Ani felczera, ani lekarza miasto nie posiadało, tylko 1 akuszerkę. W Łodzi istniały 44 domy z kominami (2 pokryte były gontem, reszta słomą). Jedynym budynkiem publicznym był budynek policyjny a zarazem areszt, niesyty bliski zawaleniu. Należy wymienić także: 4 studnie publiczne i 4 prywatne, 1 młyn wodny, 2 szynki, 1 kościół katolicki, ulice były niebrukowane. Sprzęt przeciwpożarowy stanowiły 2 haki. W mieście było 18 koni, 97 wołów, 58 krów, 63 świnie i 63 cielęta. Zastanawiano się nawet, czy nie lepiej byłoby zamienić Łódź w wieś…

Życie miasta upływało sennie i niespiesznie, a w Warszawie rozgrywała się wielka polityka. Konstytucja 3 maja stała się ustawą regulującą ustrój prawny Rzeczypospolitej. Była pierwszą w Europie i drugą na świecie nowoczesną, spisaną konstytucją.  Nie rozwiązywała wszystkich dotychczasowych problemów, ale została zaprojektowana przede wszystkim w celu zlikwidowania wad systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów opartego na wolnej elekcji i demokracji szlacheckiej. Konstytucja zmieniła ustrój państwa na monarchię dziedziczną, ograniczyła znacząco demokrację szlachecką, odbierając prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nieposiadającej ziemi, wprowadziła częściowe zrównanie praw osobistych mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc nadużycia pańszczyzny. Konstytucja formalnie zniosła też liberum veto.

obejrzyj materiał o Konstytucji w ramach cyklu: Stare Nowe Miasto

Przyjęcie Konstytucji spotęgowało wrogość Imperium Rosyjskiego, czego konsekwencją był II i III rozbiór Polski. W 1795 roku Polska ostatecznie zniknęła z mapy Europy.

Patriotyczne i społeczne hasła Konstytucji kojarzyły się jednoznacznie z niepodległością Polski. Na jej straży wielokrotnie stawał Tadeusz Kościuszko. Był obrońcą Konstytucji 3 maja w wojnie z Rosją w 1792 roku i za udział w niej został przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego odznaczony złotym Orderem Virtuti Militari. Kiedy Rzeczpospolitej groził upadek, podjął kolejną walkę. Jako Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej w czasie powstania w 1794 roku był de facto przywódcą narodu jak i całego państwa. Jako pierwszy włączył chłopów polskich do walki o Niepodległą, obiecując im uwolnienie z poddaństwa.

W 1795 roku Polska zniknęła z mapy Europy, ale kolejne rocznice uchwalenia Konstytucji 3 maja stawały się okazją do patriotycznych manifestacji. Jedna z nich rozpoczęła się w 1916 roku na Nowym Rynku przy kościele Św. Trójcy. Pochód ruszył ulicą Piotrkowską w stronę kościoła pw. Św. Stanisława Kostki. Następnego dnia „Gazeta Łódzka” relacjonowała: ”Wczoraj, wczesnym rankiem, ulica Piotrkowska, począwszy od Nowego Rynku, przedstawiała przedziwnie miłą dla oka perspektywę, wabiącą oko harmonijnymi, jasnymi naszymi kolorami narodowymi”. O tym wydarzeniu przypomina pamiątkowa tablica w Archikatedrze, a o Naczelniku Tadeuszu Kościuszce nazwa jednej z głównych ulic miasta oraz pomniki – m.in. w bliskim sąsiedztwie Muzeum na pl. Wolności.

W zbiorach naszego Muzeum znajduje się kilka zabytków związanych z powyższymi wydarzeniami. Medalik pamiątkowy wybity na pamiątkę ustanowienia Konstytucji 3 mają z roku 1916, moneta pamiątkowa o nominale 10000 złotych wybita z okazji 200-lecia ustanowienia Konstytucji 3 maja, a także wyobrażenia Tadeusza Kościuszki na banknotach markowych i złotowych okresu międzywojennego.