Uroczystość przekazania zabytków

Kolekcja pozaeuropejskich eksponatów etnograficznych, utraconych w wyniku II wojny światowej, znów będzie ozdobą Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi

Przedwojenne fotografie ekspozycji Miejskiego Muzuem Etnograficznego w Łodzi.

         13 czerwca 2016 r. odbędzie się uroczystość przekazania do Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi kolekcji pozaeuropejskich eksponatów etnograficznych, utraconych w wyniku II wojny światowej. Ponad 330 zabytków sztuki afrykańskiej i południowoamerykańskiej z dawnego Miejskiego Muzeum Etnograficznego zostało odzyskanych staraniem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z kolekcji Uniwersytetu w Getyndze im. Georga Augusta. Dzięki etycznej postawie władz niemieckiej uczelni i tamtejszego Ministerstwa Spraw Zagranicznych kolekcja powróciła do macierzystych zbiorów. Ceremonia odbędzie z udziałem Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr hab. Piotra Glińskiego.

Kolekcja zabytków ilustruje życie i kulturę ludów zamieszkujących tereny Afryki i Ameryki Południowej. Zbiór ten obejmuje przedmioty sztuki (rzeźby i maski), elementy uzbrojenia, wyroby ze skóry, przedmioty codziennego użytku, stroje, broń, pojemniki i plecionki z rafii, naczynia ceramiczne i tykwowe, a także instrumenty muzyczne.

 Zbiór pozaeuropejski był tworzony etapami w latach 30. XX wieku z inicjatywy ówczesnego dyrektora Miejskiego Muzeum Etnograficznego w Łodzi Jana Manugiewicza. Jej trzon stanowiły dwa główne zbiory: afrykański i południowoamerykański. Obiekty etnograficzne pozyskiwano od członków Ligi Morskiej i Kolonialnej oraz polskich podróżników i badaczy Afryki i Ameryki Południowej.

           Podczas II wojny światowej licząca ponad 1300 egzemplarzy łódzka kolekcja etnograficzna uległa rozproszeniu i częściowemu zniszczeniu. 18 września 1940 r. całość zbiorów etnograficznych zapakowanych w 12 skrzyń władze niemieckie wywiozły do  Lipska. W 1942 r. zbiory pozaeuropejskie zostały tam podzielone i sprzedane do czterech zainteresowanych nimi niemieckich instytucji muzealnych, w tym Uniwersytetu w Getyndze. Po wojnie zabytki uznane zostały za straty wojenne. Strona polska długo nie miała informacji o tym gdzie trafiły łódzkie zbiory etnograficzne.

 Przemiany ustrojowe w Polsce po 1989 r. a także zjednoczenie Niemiec w 1990 r. pozwoliło żywić nadzieje na restytucję zrabowanych z Polski w okresie okupacji niemieckiej obiektów. Na sympozjum NS-Raubgut in Bibliotheken, Museen und Archiven zorganizowanym w dniach 9-11.05.2011 r. w Hanowerze współpracownica Instytutu Etnograficznego Uniwersytetu Georga Augusta  Beate Herrmann przedstawiła wyniki swoich badań na temat proweniencji zbiorów etnograficznych pozyskanych przez uniwersytet w okresie II wojny światowej, bezspornie wskazując na ich polskie pochodzenie.

W 2012 r. na stronie internetowej www.lostart.de opublikowano łódzkie etnographica z Getyngi. Resort kultury rozpoczął wówczas prace nad dokumentacją restytucyjną, które to z uwagi na mnogość zabytków były niezwykle czasochłonne.

Jesienią 2015 r. MKiDN wystosowało roszczenie do władz Uniwersytetu w Getyndze im. Georga Augusta. Uczelnia oraz niemieckie Ministerstwo Spraw Zagranicznych odniosło się przychylnie do wniosku strony polskiej.

Powrót tego zbioru jest wydarzeniem bez precedensu, zarówno z uwagi na dziedzinę sztuki jaką jest etnografia, jak i ze względu na liczebność kolekcji oraz jej kompletny charakter. Po raz pierwszy bowiem udaje się odzyskać w całości utraconą kolekcję sztuki.

W ostatnich latach z niemieckich zbiorów publicznych powróciły do Polski: obraz Francesco Guardiego Schody Pałacowe (do Muzeum Narodowego w Warszawie), średniowieczny rękopis Sermone Scripti (do Biblioteki Narodowej w Warszawie), dwa osiemnastowieczne meble w stylu chińskim (do Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie).

Zdjęcia odzyskanych zabytków etnograficznych