Wielokulturowy kompleks osadniczy w Dzierzgówku, stan. 1, pow. łowicki, woj. łódzkie

W 2020 roku Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi zdobyło ministerialne dofinansowanie z MKiDN na opracowanie i wydanie drukiem pracy omawiającej wyniki badań przeprowadzonych w 2004 roku na wielokulturowym stanowisku 1 w miejscowości Dzierzgówek, gm. Nieborów.

Po raz pierwszy w 2003 roku ekipa Fundacji Badań Archeologicznych pod kierunkiem B. Muzolfa prowadziła w tym rejonie badania powierzchniowo-sondażowe na projektowanym przebiegu autostrady A2, która przechodziła w bezpośrednim sąsiedztwie Dzierzgówka. Wynikiem powyższych prac było odkrycie cmentarzyska ciałopalnego z III-IV okresu epoki brązu, któremu towarzyszyła także osada. Wyeksplorowano wówczas 13 grobów popielnicowych i kilka obiektów osadowych.

Ponownie powrócono na to odkryte stanowisko w 2004 roku, wtedy to podjęto realizację gazociągu przesyłowego Łowicz – Skierniewice a badania na tej inwestycji realizowała również Fundacja Badań Archeologicznych im. Prof. Konrada Jażdżewskiego z Łodzi pod kierunkiem Błażeja Muzolfa (autora grantu).

Ostatecznie w wyniku tychże badań stwierdzono, że na badanym obszarze mamy do czynienia z kompleksem stanowisk archeologicznych o zróżnicowanej chronologii i charakterze, wyróżniając obok głównego poziomu z III-IV EB, wiązanego z osadnictwem środkowopolskiej grupy łużyckich pól popielnicowych (ok. 1200-900 l.p.n.e.), również pozostałości jeszcze starszego osadnictwa kultury pucharów lejkowatych (z okresu neolitu około 3000 l.p.n.e.), kultury mierzanowickiej (ok. 1800-1700 l.p.n.e.) i kultury trzcinieckiej (ok. 1600-1400 l.pn.e.).

Obecnie w oparciu o uzyskany grant wyniki tych prac zostaną opublikowane i udostępnione społeczeństwu.          

Obecne opracowanie oprócz omówienia materiałów archeologicznych odkrytych na stanowisku Dzierzgówek 1, zawiera również szereg analiz specjalistycznych i nie przyjęłaby takiej postaci, gdyby nie dofinansowanie uzyskane z funduszu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wniosek do Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie o dofinansowanie całego projektu pn. „Wielokulturowy kompleks osadniczy na stanowisku 1 w miejscowości Dzierzgówek, gm. Nieborów, po. Łowicz, złożono w 2019 roku. Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku uzyskano dofinansowanie ze środków Funduszu Promocji Kultury w ramach programu „Dziedzictwo kulturowe” priorytet „Ochrona zabytków archeologicznych”.

POBIERZ PUBLIKACJĘ

Monografia stanowiska zawiera omówienie wyników badań przeprowadzonych na jego obszarze głównie w roku 2004 kiedy to realizowano badania związane z budową gazociągu przesyłowego Łowicz – Skierniewice, na odcinku Zielkowice Kępy – Polesie. Ekipa realizująca owe badania pod kierunkiem Błażeja Muzolfa z ramienia Fundacji Badań Archeologicznych im. Prof. Konrada Jażdżewskiego w Łodzi, obejmowała przeprowadzenie badań powierzchniowych w pasie realizowanego gazociągu oraz przeprowadzenia badań ratowniczych na istniejących i nowo odkrytych stanowiskach archeologicznych. Jednym ze stanowisk archeologicznych, które wchodziło w kolizję z przebiegiem gazociągu było stanowisko 1 w Dzierzgówku. W ostatecznym rozrachunku, przeprowadzono wówczas badania ratownicze na 11 stanowiskach, obejmując powierzchnię blisko 170 arów.  

Najstarszymi odkrytymi dotychczas znaleziskami z obszaru Dzierzgówka stan. 1, są fragmenty naczyń, narzędzia wykonane z krzemienia i obiekty związane z osadą tzw. kultury pucharów lejkowatych. Jako że nie znamy nazwy własnej tych społeczności, które ją tworzyły, dlatego też w archeologii stworzono jej nazwę pochodzącą od charakterystycznej formy wytwarzanych przez nią naczyń glinianych, czyli naczyń baniastych z lejkowato rozchylonym wylewem. Są to pierwsze społeczności w pełni rolniczo-hodowlane, wytwarzające naczynia gliniane na obszarze Polski środkowej, które zastąpiły grupy zbieracko-łowieckie, co miało miejsce w 2 połowie IV tysiąclecia p.n.e.

Odkrycia archeologiczne dokonane w Dzierzgówku stan. 1 znacznie wzbogacają zasób informacji o rozwoju osadnictwa w odniesieniu do całego regionu. Na jego przykładzie możemy prześledzić rozwój osadnictwa od pojawienia się pierwszych na tym obszarze społeczności rolniczych, czyli początkujących nowy rozdział w eksploracji środowiska, określanych w archeologii mianem rewolucji neolitycznej, po czasy bez mała historyczne, gdyż w Dzierzgówku na stan. 1, najmłodsze znaleziska pochodzą z około VI-V w.p.n.e.

Celem monografii jak i towarzyszącego jej foldera prezentującego w wersji popularno-naukowej opis znalezisk, jest udostępnienie zarówno naukowcom, jak i społeczności lokalnej wyników badań na omawianym stanowisku, będącym jednym z ważniejszych w Polsce Środkowej, tym samym przybliżyć wiedzę o przeszłości i teraźniejszości tzw. małych ojczyzn, bliskich każdemu z ich mieszkańców.  

 Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu   Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa zgodnie z art.  80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych 

  Dofinansowano z budżetu województwa łódzkiego.