Dział Plastyki Ludowej

Opiekę nad zbiorami sprawuje mgr Michał Świercz

tel.: 42 632-84-40, tel. wew. 47

e-mail: michal.swiercz@maie.lodz.pl

Dział Plastyki Ludowej w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi obejmuje różne dziedziny twórczości ludowej. Są to: rzeźba, malarstwo, grafika, ceramika, plastyka papierowa oraz meblarstwo. Wszystkie one są odbiciem estetyki i wrażliwości artystycznej ludu, oraz posiadanych umiejętności przekazywanych z pokolenia na pokolenie.
Niespełna połowę stanowią wyroby z gliny. Zaliczają się do nich przede wszystkim naczynia i figurki. Wymieniona kolekcja jest reprezentatywna dla ośrodków garncarskich na obszarze całego kraju.

Pokaźną część zbiorów Działu stanowi rzeźba, zarówno tradycyjna (przeważnie z XIX w.) jak i współczesna (wykonana po 1945 r.). Do najciekawszych należą przedstawienia Matki Boskiej (w tym Matki Boskiej Skępskiej), Chrystusa Ukrzyżowanego oraz wizerunki Chrystusa Frasobliwego z obszarów Polski południowo-wschodniej. Są to dzieła anonimowe. Poszczególne zabytki naśladują sztukę kościelną, bądź są wyrazem indywidualnych rozwiązań artystycznych. Współczesna rzeźba ludowa częściowo nawiązuje treścią i cechami formalnymi do dawnej. W przewadze jednak przedstawia tematy z przeszłości historycznej, sceny z życia codziennego i świątecznego wsi.

Ważne miejsce w tradycyjnej kulturze chłopskiej zajmowały obrazy. Stąd ich znaczna ilość w zasobach naszego Muzeum. Ogółem zbiór składa się z 260 obrazów, w tym 120 dawnych. Pochodzą one z terenu całej Polski, w przewadze jednak z jej centralnej części. Dawne, poza wyjątkami, powstały w warsztatach częstochowskich w XIX w. Są to wizerunki o tematyce religijnej, zróżnicowane techniką malarską. Przeważają obrazy wykonane na papierze, płótnie i blasze, niewielką część stanowią malowidła na desce i dykcie. W ramach tego zespołu na szczególną uwagę zasługują wizerunki Matki Boskiej Częstochowskiej modelowane plastycznie, tzw. "wysadzane". Ważną grupę stanowią druki, na które składają się linoryty, miedzioryty, drzeworyty i oleodruki. Wśród obrazów znajdują się także malowidła współczesne znanych twórców nieprofesjonalnych, wykonane różnymi technikami. Szczególnie interesujące są tu obrazy na szkle z kręgu zakopiańskiego, z Kaszub i z Paszyna.

Wyjątkową dziedziną twórczości ludowej jest plastyka papierowa. Ozdoby papierowe wnętrza mieszkalnego obejmują przede wszystkim wycinanki, w liczbie ponad 1800. Formy nawiązujące do najstarszych są rekonstrukcjami wykonanymi przez doświadczone wycinarki. Kolekcja muzealna przedstawia dużą wartość artystyczną i jest reprezentatywna dla różnych regionów. Wśród najważniejszych grup wycinanek wymienić należy kurpiowskie, rawsko-opoczyńskie, łowickie i pokrewne im techniką wykonania gąbińskie. Zbiór plastyki papierowej dopełniają formy przestrzenne: "pająki", ozdoby sufitu, a także kwiaty ukształtowane w różnego typu bukiety, koronki i girlandy.

W obrębie Działu znajdują się także meble i inne sprzęty wyposażenia domu (łyżniki, wieszaki, półeczki). Swój estetyczny wygląd zawdzięczają one technikom snycerskim oraz malowanym kompozycjom. Podobnie jak wymienione już zespoły zbioru pochodzą z różnych obszarów Polski.

Większość zabytków pozyskano drogą zakupu, część natomiast stanowią dary. Proces gromadzenia zbioru trwał kilkadziesiąt lat. Pewna jego część już w okresie międzywojennym należała do Miejskiego Muzeum Etnograficznego w Łodzi, dalsze eksponaty przybyły w roku 1953 przekazane poprzez Muzeum Narodowe w Warszawie z Muzeum Polskiego w Rapperswilu. Pozostałe kolekcje są rezultatem systematycznych badań penetracyjnych i stacjonarnych.

Wszystkie zabytki pochodzą z terenu Polski, z wyjątkiem 168 obiektów będących przykładem niezwykle interesującej kultury Hucułów, zamieszkujących Karpaty Wschodnie. Na uwagą zasługują naczynia, kafle, obrazy na szkle i wyroby z drewna.

Ogólna liczba obiektów znajdujących się w Dziale na koniec 2018 r. wyniosła 7 929.